علی رغم قدرت بالای سیاسی و نظامی ایران در منطقه به ویژه در کشور سوریه،متاسفانه دستاورد اقتصادی در سوریه پس از داعش برای کشورحاصل نشده است،این در حالی است که ترکیه به عنوان حامی تروریسم در سوریه ، بازار بسیار خوبی را در سوریه ایجاد کرده است.

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری از قم، سوریه یکی از 40 کشوری است که بر اساس رده‌بندی سازمان توسعه تجارت، در «اولویت اول در بازار هدف» تجارت ایران قرار گرفته است .سابقه رسمی همکاری‌های 22ساله اقتصادی دوجانبه ایران و سوریه به اردیبهشت‌ماه 1375 برمی‌گردد که نخستین اجلاس کمیسیون مشترک دو کشور در دمشق برگزار شد.

در سال 1389 (قبل از آغاز جنگ داخلی در این کشور) میزان صاردات ایران به سوریه به مرز 516 میلیون دلار رسید، آغاز جنگ داخلی در سوریه و گسترده شدن آن باعث شد تا صادرات ایران به سوریه به زیر 100 میلیون دلار کاهش یابد و تقریبا کمتر از یک پنجم شود.

بر اساس  اطلاعات سازمان توسعه تجارت در آبان 95  ایران پس از عربستان سعودی (با سهم 8 /22‌درصدی) و امارات (با سهم 2 /11درصدی) سومین صادرکننده عمده کالا به سوریه بوده است و 3 /8 درصد از بازار واردات این کشور را در اختیار داشته است.

براساس آمار گمرک و بانک جهانی، نموداری که درآن صادرات ایران و ترکیه به سوریه نشان داده شده است نشان می دهد ،در شرایطی که روابط سیاسی مستحکمی بین ایران و سوریه وجود دارد، کشور ترکیه بسیار بهتر از ایران از بازار کشور مذکور بهره برده است؛در حالی که ترکیه به دشمنی و حمایت از تروریسم در سوریه پردخته است. به‌طوری‌که طبق نمودار زیر، ارزش صادرات ایران به سوریه در سال 2016 تنها 10 درصد ارزش صادرات ترکیه به سوریه بوده است.

اعداد و ارقام صادرات ترکیه و عربستان به سوریه آن هم در وضعیتی که ترکیه  و عربستان به دشمنی با سوریه پرداخته است، که این موضوع ناتوانی دولت برای حضور در بازار های همسایه جهت توسعه صادرات غیرنفتی و ارزآوری  را نشان می دهد که در واقع دلبستگی بیش از حد دولت به برجام  و بی تفاوتی نسبت به پتانسیل های اقتصادی منطقه می تواند یکی از منشاهای آن باشد.

بر اساس اطلاعات بانک جهانی به طور تقریبی بیش از یک پنجم خانه ها و یک سوم مدارس در کشور سوریه به طور کامل تخریب شده است و در حال حاضر کمتر از نیمی از مراکز درمانی این کشور به خدمت رسانی به مردم ادامه می دهند.

استفان دی میستورا نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه به تازگی هزینه بازسازی کشور سوریه را بیش از ۲۵۰ میلیارد دلار عنوان کرده است.

در مقاله ای که تحت عنوان رفع تهدید داعش و فرصت‌های اقتصادی حضور ایران در سوریه توسط احسان جعفری فرکارشناس ارشد روابط بین الملل  در وب سایت موسسه آینده پژوهی جهان اسلام منتشر گردیده است ، پتانسیل سرمایه‌گذاری در برخی ساختمان و شهرسازی در سوریه عبارتند از: سرمایه گذاری در بخش زیرساخت ۴۱ میلیارد دلار، سرمایه‌گذاری در بخش تجهیزات درمانی ۱۱ میلیارد دلار، نوسازی مدارس ۵ میلیارد دلار، نوسازی و ساخت مسکن ۴۸ میلیارد دلار، تجهیزات و انشعابات آب و فاضلاب ۱۴۰ میلیارد دلار .

حال این سوال مطرح می شود که آیا دولت و مجلس برای در اختیار گرفتنسهم قابل توجهی از بازار سوریه بعد از داعش هدف و برنامه و استراتژی مشخصی را دارند؟

آیا تیم اقتصادی و رایزنان خارجه دولت دوازدهم  این توان را دارد که قدرت سیاسی و نظامی ایران در منطقه را به دستاورد اقتصادی تبدیل کند؟

هر چند که با شروع جنگ داخلی در سوریه میزان صادرات ایران به این کشور کاهش یافت،آیا ضعف در ساختار دیپلماسی اقتصادی دولت یازدهم و دوازدهم نیز در عدم برگشت به میزان صادرات ۵۰۰ میلیون دلاری ایران به سوریه نقش داشته است؟

دولت مردان تا چه اندازه فرصت طلب هستند و در جنگ اقتصادی آمریکا علیه ایران از بازسازی سوریه و  پتانسیل ها یایجاد شده جهت ایجاد اشتغال و رشد اقتصادی کشور بهره مند می شوند؟

در ادامه خبرگزاری علم و فناوری دیپلماسی اقتصادی دولت و دیپلماسی اقتصادی سایر کشورهای منطقه برای حضور در بازار سوریه را مورد بررسی قرار می دهد.

کمیسیون امنیت ملی و روابط خارجی مجلس در مهرماه 96 برای برسی آخرین تحولات و وضعیت جبهه مقاومت در سوریه که در واقع ارتباط مسنقیم با امنیت ملی کشور دارد شهر حلب و منطقه را از نزدیک مورد بررسی قرار می دهند، که در این سفر برخی از اعضای کمیسیون  جهت حضور ایران برای بازسازی سوریه با بشار اسد دیدار کرده بودند.

در گفت و گویی که کریمی قدوسی عضو کمیسیون امنیت ملی و روابط خارجه مجلس با خبرگزاری دانشجو در تاریخ 18 مهر 96 انجام داده است،وی یادآور شده است که بشار اسد ، مسئولان و مردم اصرار زیادی بر حضور پر رنگ ایران برای بازسازی سوریه داشته اند و از آنجا که سوریه کشوری  سرشار از ذخایر مهم نفتی و گازی است، حاضر است در ازای بازسازی مناطق جنگی این ذخایر را در اختیار جمهوری اسلامی ایران قرار دهد.

کریمی قدوسی در ادامه افزوده است: متاسفانه دولت در این زمینه قدری کُند عمل می‌کند، ما نیز مراتب اعتراضات خود مبنی بر اینکه چرا دولت در این عرصه از همت لازم برخوردار نیست در نامه‌ای خطاب به دولت مینویسیم تا دولت با تشکیل کمیته‌های ویژه فعالیتش را در این زمینه افزایش دهد. قرار است ظرف یکی دو هفته آینده جهانگیری معاون اول رئیس جمهور با هیئتی پیرامون بحث‌های اقتصادی و توافق نامه‌های مربوط به این حوزه به سوریه سفر کند.

در بخش دیگری از این گفت و گو کریمی قدوسی به حضور پررنگ روس ها اشاره کرده و گفته است: به نظر می‌رسد روس‌ها در این زمینه گام‌های موفق تری هم، چون انعقاد قراردادهای ۵۰ ساله برداشته اند، این در حالی است که ما تنها ۶، ۷ توافق نامه داریم که هنوز هیچ کدام عملیاتی نشده است.
عضو کمیسیون امنیت ملی در گفت و گویی که انجام داده از فرصت های پیش روی ایران در سوریه به عنوان زمینه بسیار خوبی برای خروج اقتصاد ایران از رکود اشاره کرده است و افزوده است: سوری‌ها حاضر هستند مصالح ساختمانی ما را با قیمتی بالاتر از اتحادیه اروپا از ما بخرند که این امر با توجه به تعطیلی کارخانجات و رکود حاکم بر بسیاری از کارگاه‌های تولیدی کشور بسیار حائز اهمیت است. و سیاست‌های داخلی، خارجی و مدیریت این کشور‌ صددرصد با ما هماهنگ است و به راحتی می‌توانیم بخش‌های خصوصی را فعال کنیم.

کریمی قدوسی در پایان این گفت و گو بیان داشته است: دولت یازدهم خط اعتباری یک میلیاردی در سوریه تصویب کرده بود که آثار آن در این سفر چندان مشهود نبود بنابراین این مسئله یکی از سوال هایی است که بنده از مسئولان خواهم پرسید.

براساس گزارش خبرگزاری ایرنا در  سال جاری  عباس آخوندی وزیر راه، مسکن و شهرسازی با وزیر اقتصاد سوریه تفاهم نامه همکاری امضا کردند که این تفاهم نامه اقتصادی، مقدماتی برای نشست عالی کمیسیون مشترک در سطح نخست وزیر سوریه و معاون اول رئیس جمهوری اسلامی ایران است تا این سند به امضاء نهایی برسد.

در گفت و گوی وزیر اقتصاد و تجارت سوریه در حاشیه سفر وزیر راه و شهرسازی کشورمان به دمشق از حضور شرکت های ایرانی دارای تجربه فنی و توان بالا در مرحله بازسازی سوریه استقبال کرده است، وی از محدود بودن روابط تجاری و سرمایه گذاری موجود میان تهران و دمشق ابراز تاسف کرده است.

درحالی که دولت ایران تازه در حال انعقاد تفاهم نامه است و هنوز حتی یک قرارداد امضا نکرده است ، ر وش ها قرارد ادهای پنجاه ساله امضا کرده اند و برخی از شرکت های عربی و ترک که در زمان جنگ دشمن سوریه محسوب می شدند در حال پیشتازی در اقتصاد سوریه هستند که در ادامه به برخی اشاره می گردد:

شرکت اماراتی الفطیم نیز برای اجرای تاسیسات زیربنایی طرح مجتمع گردشگری در منطقه الصبوره در غرب دمشق اعلام آمادگی کرده است. این شرکت با دولت سوریه توافق کرده بود که طرح 'خمس شامات' که از بزرگترین طرح های خرید و تفریحی خاورمیانه است را با اعتبار یک میلیارد دلار در سال 2010 اجرا کند.

خمس شامات از بزرگترین طرح های گردشگری در سوریه است که شرکت الفطیم امارات قرار بود آن را با اعتبار یک میلیارد دلار اجرا کند.

برخی شرکت های اقتصادی خصوصی ترکیه که دولتش در حمایت ازداعش  در سوریه نقش بسزایی داشت به دنبال حضور در امر بازسازی و یا در اختیار گرفتن بازار سوریه است

شرکت الخرافی کویت طرح گردشگری کیوان شامل مجتمعی از هتل های بین المللی است که قرار بود از سال 2009 با هزینه 217 میلیون دلار و در مدت سه سال ساخته و تا 45 سال درآمدهای آن متعلق به این شرکت باشد که اکنون با بازگشت امنین به سوریه درصدد اجرای طرح خود است.

در گفت و گوی تلویزیونی رئیس جمهور با مردم وی فراهم شدن شرایط تجارت با اروپا را هدف اصلی و اساسی برجام برشمرد و در واقع به دنبال استفاده از طرفیت های بین المللی برای تقویت اقتصاد کشور بوده است.

اما این نگرانی وجود دارد که دولت تمام وقت خود را در روابط و سیاست خارجه صرف برجام کند واز ظرفیت هایی که در منطقه ایجاد شده است غافل بمانیم،خصوصا اینکه دولت تا دیروز به دنبال آزاد کردن سرمایه های بلوکه شده توسط آمریکا بود و امروز با خروج آمریکا از برجام ، به دنبال کشورهای اروپایی است.

علی رغم اینکه جمهوری اسلامی ایران  به عنوان مهمترین متحد راهبردی سوریه به شمار می رود با توجه به  پتانسیل موجود برای سرمایه گذاری اقتصادی در سوریه و نیاز حیاتی کشور به حداکثر بهره وری از شرایط موجود متاسفانه نتایج عملکرد دولت کمترین سود اقتصادی از بازار سوریه را نصیب کشور می کند و لازم است تمهیدات لازم توسط مجلس و دولت در جهت حفظ منافع ملی با سرعت و شتاب بیشتری جهت استفاده حداکثری از ظرفیت های منطقه انجام شود.