عدم تجهیز گمرکات به دستگاه‌های ایکس‌ری کامیونی و موازی‌کاری و دخالت در سامانه‌های جامع تجارت، موجب تضعیف و ایجاد تخلل در عملکرد سامانه های کشف قاچاق شده و عملا کارایی این سامانه را هدف گرفته و از کار انداخته اند.
گروه اقتصاد – رجانیوز: بررسی ها از عدم نقش گمرک در کشف قاچاق های گسترده در کشور می دهد و این در حالیست که در کشور از چند سال قبل، تلاش های بسیاری برای ایجاد سامانه های هوشمند مدیریت و نظارت بر واردات و صادرات شده و سامانه های هوشمند متعددی راه اندای شده ولی با وجود این سامانه ها، همچنان کشف های بزرگی چون کشف 1128 کانتینر قاچاق اخیر از سوی دستگاه های اطلاعاتی صورت گرفته است. کشفی که نشانی از وجود فساد گسترده در گمرکات داشته و 23 نفر مرتبط با آن دستگیر شده اند، ولی چند روز قبل آن، وزیر اقتصاد مدعی بوده که فسادی در گمرک وجود ندارد و قاچاق از مبادی رسمی نداریم. اگر این ادعا در کنار اقدامات چند سال گذشته کرباسیان در گمرک گذاشته شود، خلل در تصمیم گیری صحیح از سوی گمرک نمایان می شود. خللی که به کشف و کاهش قاچق ضربه های بزرگی زده است.
به گزارش رجانیوز؛ هفته گذشته بدنبال اقدامات اطلاعاتی و عملیاتی سربازان گمنام امام زمان(عج) در اداره کل اطلاعات استان هرمزگان و با هماهنگی دستگاه قضایی، یک باند سازمان یافته قاچاق کالا شناسایی و منهدم شد که ۲۳ نفر از اعضای آن دستگیر و تحویل مراجع قضایی شدند. در تحقیقات و بررسی‌های به عمل آمده تعداد ۱۱۲۸ کانتینر شامل لوازم اداری، خانگی، ورزشی، ساختمانی و هتلداری طی سال های ۹۴ تا اوایل ۹۶ توسط این عده اثبات گردیده است.
دو نکته مهم در این کشف وجود داشته است. نکته اول اینکه سه روز قبل از اعلام این کشف در رسانه ها، مسعود کرباسیان وزیر اتصاد و رئیس سابق سازمان گمرک، پس از دیدار با دبیرکل سازمان جهانی گمرک در پاسخ به این سوال که چرا همچنان شاهد قاچاق کالا از مبادی رسمی هستیم، گفت: ما از مبادی رسمی (گمرک) قاچاق نداریم.
و نکته دوم در عدم دخالت گمرک در کشف این قاچاق بوده و دستگاه های اطلاعاتی کشور با رصد و رهگیری قاچاق این کشف را انجام داده و با آن برخورد کرده اند. در حالیکه گمرک با راه اندازی سامانه جامع گمرکی و سیستم هوشمند، مدعی بود که با این سامانه می تواند، عمده قاچاق کشور را کشف کند ولی با وجود بهره برداری چند ساله، هنوز کشف بزرگی از سوی این سامانه رخ نداده است.
با این وجود سوالی که مطرح می شود اینکه، آیا این عدم خروجی بخاطر نقص در سامانه جامع گمرکی بوده یا نقص از جای دیگر است؟ پاسخ به این سوال را باید در اقداماتی دانست که مسعود کرباسیان از زمان ریاست بر گمرک جمهوری اسلامی رقم زده و همچنان ادامه دارد. این اقدامات که شامل عدم تجهیز گمرکات به دستگاه‌های ایکس‌ری کامیونی و موازی‌کاری و دخالت در سامانه‌های جامع تجارت، موجب تضعیف و ایجاد تخلل در عملکرد سامانه های کشف قاچاق شده و عملا کارایی این سامانه را هدف گرفته و از کار انداخته اند. در ادامه اثرات این اقدامات بر سامانه های هوشمند کشف قاچاق از نظر می گذرد:
عدم تجهیز گمرکات به دستگاه‌های ایکس‌ری کامیونی
در حالی که برای مقابله با قاچاق کالا در کنار کدکالا، استفاده از تجهیزات نوین مانند ایکس‌ری‌ها بیش از یک دهه است در سراسر دنیا به صورت جدی پیگیری می‌شود، اما در زمان مدیریت کرباسیان بر گمرک در استفاده از این دستگاه‌ها غفلت شده است تا جایی که رهبر معظم انقلاب در بیانات ابتدای سال 96 (که مهم‌ترین مسائل سال را بیان می‌کنند)، مجبور به تذکر علنی درخصوص اقدامات جزئی و ناکافی گمرکات به تجهیز دستگاه‌های ایکس‌ری شدند و فرمودند:
من به رئیس‌جمهور محترم همین را گفتم و تذکر دادم که آن کسانی که صاحب‌نظر و مطلعند، گفتند که ما می‌توانیم وسایلی بیاوریم که همین کانتینر را بدون اینکه احتیاج به توقف داشته باشد، در حال عبور بازدید کند؛ خب این ابزار را به وجود بیاورند؛ اگر لازم است بخرند یا وارد کنند یا تولید کنند. ما می‌توانیم جلوی قاچاق را بگیریم.
در کشور نزدیک به 140 منطقه گمرک وجود دارد که عمدتا در زمان کرباسیان ایجاد شده و این تعداد ایجاد گمرک فسادزا بوده است. از سوی دیگر با توجه به وجود 140گمرک در سراسر کشور، تاکنون تنها تعداد محدودی دستگاه ایکس‌ری فعال بوده که در ابتدای امسال هم از ایکس‌ری‌های تولید داخل کامیونی و خودرویی رونمایی شد ولی در خبرها تعاملی از سوی گمرک برای خرید آنها دیده نشد.
محمد دهقان، نماینده مردم طرقبه درخصوص عدم اهتمام گمرک به خرید ایکس‌ری می‌گوید:
۸۰ درصد کالای قاچاق از گمرکات و مبادی رسمی وارد می‌شود. قانون گفته باید این امر را کنترل کنید. اگر امکانات فنی لازم را در سه سال گذشته فراهم می‌کردید، جلوی فساد گرفته می‌شد. آیا واقعا دولت پول ندارد چند ایکس‌ری خریداری کند؟
جواد کریمی‌قدوسی نماینده مجلس نیز در این خصوص می‌گوید:
سوال این است که چرا در گمرکات دستگاه ایکس‌ری نصب نمی‌شود و مسئولان به دنبال سفارش ساخت یا خرید آن نمی‌روند؟ توجیه آقایان این است که این دستگاه‌ها گران است این در حالی است که همین دستگاه‌ها را می‌توان در داخل هم تولید کرد. با نصب این دستگاه‌ها در گمرکات می‌توان جلوی قاچاق را گرفت اما متاسفانه اراده‌ای برای مقابله با قاچاق در بین مسئولان مشاهده نمی‌شود.
موازی‌کاری و دخالت در سامانه‌های جامع تجارت
مطابق قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز وظیفه تقاطع گیری و ارتباط سازمان ها با یکدیگر به عهده وزارت صمت و سامانه جامع تجارت گذاشته شده است ولی با وجود پیوستن اکثر سازمان ها به این سامانه مهم و حیاتی، گمرک بارها از قانون تمرد و تاکنون به این سامانه متصل نشده است.
سامانه جامع تجارت جهت سهولت امور بازرگانی و تجارت و مدیریت زنجیره توزیع در کشور ایجاد شد تا با یک کار پیشگیری هوشمندانه علاوه بر مدیریت تجاری کشور از قاچاق پیشگیری نماید ولی با عدم اتصال گمرک به این سامانه، زنجیره مبارزه با قاچاق کالا و ارز ناقص و به نوعی خنثی شده است که مطمئنا هیچکس بیشتر از قاچاقچی ها و مفسدین از این قضیه خوشحال نیست.
اوج درگیری ها در این خصوص به زمستان 95 و درخواست وزارت صنعت برای اتصال گمرک به سامانه جامع تجارت مربوط می شود که علی رغم شفافیت قانون تاکنون خبری از تکمیل زنجیره و پیوستن گمرک به این سامانه شنیده نشده است.
همچنین در قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، ایجاد سامانه جامع انبارها جهت رصد و موجودی انبارها و مدیریت زنجیره تامین و توزیع کالا به عهده وزارت صنعت نهاده شده است که گمرک در اقدامی عجیب و هزینه ساز اقدام به موازی کاری نمود که این امر بارها سبب اعتراض مسئولین و انباردارها شد که به راحتی سامانه انبارهای گمرک قابل دورزدن توسط قاچاقچی ها داشت.
مهدی کشاورز، رئیس اتحادیه انبارداران در انتقاد به این عملکرد گمرک گفت:
الان تخلفاتی در بخش صدور کد صورت می‌گیرد به این صورت که تاجر کد را از ما می‌گیرد اما مثلا از ۱۰ کامیون حامل کالا، ۹ کامیون به مقصد دیگری می‌رود. بارها به گمرک اعلام کردیم که تلفن راننده را به ما بدهید. ما می‌توانیم راننده را کنترل کنیم تا جای دیگری نرود؛ اما متاسفانه تاکنون گمرک با ما همکاری نداشته است بنابراین این طرح معضلاتی دارد که اجرا را با مشکل مواجه می‌کند. البته اجرای این سیستم برای مبارزه با قاچاق کالا بسیار خوب است اما اگر این سامانه در اختیار وزارت صنعت، معدن و تجارت باشد، کار را برای ما راحت‌تر می‌کند. مسئولیت کالاها هم با وزارت صنعت است و گمرک تنها وظیفه ترخیص کالا را دارد و خارج از این حوزه، به این سازمان ارتباطی ندارد که در آن مداخله می‌کند.
طی سال های گذشته مفاسد و پرونده های زیادی از فساد در گمرکات مطرح شده است که دلیل اصلی آن نبود نظارت و شفافیت کامل بر روی گمرکات است که مسبب آن هم عدم پیوستن گمرک به سامانه جامع تجارت و نظارت حداکثری بر روی تجارت بوده است که از آنها می توان به دستگیری 7 کارمند گمرک بوشهر، بازداشت کارمندان گمرک و و اشخاص دارای و یکی از مسئولان گمرک شهید رجایی استان هرمزگان در موضوع کشف 210 کانتینر قاچاق، بازداشت ۱۰ کارمند گمرک پرویز خان، احضار 22 نفر از کارکنان گمرک و بنادر و بازداشت ۶ متهم در بندرعباس و ... اشاره نمود که نشان از حیات خلوت شدن گمرکات برای فساد است.
محمود شکری، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در انتقاد از عملکرد گمرک در مبارزه با قاچاق و وجود فساد سیستمی در آن می‌گوید:
وقتی کانتینرهای کالای قاچاق مجددا در تهران توزیع می‌شود یا از مبادی قانونی می‌آید به این معنی است که وارد‌کنندگان کالای قاچاق، پشتوانه داخلی دارند. آیا فساد سیستمی در این خصوص وجود دارد؟ یا ستاد نیروی کافی برای اعمال بازرسی‌های موجود را ندارد؟ آقای کرباسیان باید این سوال را پاسخ دهد که آیا واقعا نیرو ندارد؟ و نیز اینکه قرار بود کنترل کالاهای ورودی از دخالت انسان‌ها خارج شود، چه شد؟
با این حال از کار انداختن سامانه جامع تجارت و سامانه های هوشمند دیگر ( که وظیفه مدیریت تجارت و کشف تخلفاتی چون قاچاق را عهده دار هستند) به واسطه ایجاد مسیرهای موازی و عدم هماهنگی، منجر به تبلیغ عدم وجود قاچاق سازمان یافته در کشور شده و کرباسیان وزیر اقتصاد نیز با صحبت های خود مبنی بر عدم وجود قاچاق از گمرک، به آن رسمیت می بخشد.